Đã bao giờ bạn bắt một con sóng tăng rất đẹp, nhưng rồi giá đột ngột đảo chiều dù chưa có tín hiệu xấu nào từ nến hay khối lượng (volume)? Hiểu được “momentum là gì” sẽ giúp anh em “bắt mạch” xu hướng, giống như một bác sĩ đo nhịp tim của bệnh nhân – nó không quan tâm bạn đang đi hướng nào, mà quan tâm bạn còn đủ sức để đi tiếp hay không. Trong bài viết này, Top Sàn Uy Tín sẽ đi từ khái niệm cơ bản đến cách ứng dụng thực tế của momentum. Đây không chỉ là một bài lý thuyết khô khan, mà là một hướng dẫn “cực peak” với những kinh nghiệm thực chiến mà tôi đã rút ra sau nhiều năm giao dịch.
Momentum là gì?
Momentum trong giao dịch đề cập đến tốc độ (hay sức mạnh) mà giá của một tài sản (cổ phiếu, ngoại hối, tiền điện tử, v.v.) đang thay đổi.
Nói một cách chuyên nghiệp, nó giúp chúng ta đo lường động lượng của xu hướng hiện tại.
- Bản chất: Đây là một chiến lược và khái niệm trong phân tích kỹ thuật tận dụng sự thay đổi về tốc độ giá để xác định các xu hướng đang hình thành hoặc đang được củng cố, từ đó tìm kiếm các cơ hội giao dịch.
- Công cụ áp dụng: Các nhà giao dịch thường sử dụng các chỉ báo dao động (Oscillators) như chính Momentum Indicator, RSI, hay Stochastic để “bắt mạch” động lượng này và dự đoán những đợt tăng/giảm giá tiềm năng.
- Nếu giá đang tăng với tốc độ nhanh, có nghĩa là Momentum (động lượng) tăng đang mạnh. Chiến lược này dựa trên niềm tin rằng “những gì đang đi lên sẽ tiếp tục đi lên” cho đến khi tốc độ đó có dấu hiệu suy yếu.
Nói một cách đơn giản, nó giúp anh em trả lời câu hỏi cốt lõi: “Xu hướng hiện tại đang mạnh lên hay yếu đi?”
- Nếu giá tăng, nhưng Momentum giảm, nghĩa là xu hướng tăng đó đang “hụt hơi”, sức mua đang yếu dần.
- Ngược lại, nếu giá giảm, nhưng Momentum tăng, nghĩa là lực bán đang cạn kiệt, đà giảm đang bị kìm hãm.
Tóm lại, Momentum không chỉ là về hướng đi của giá, mà là về sức mạnh nội tại thúc đẩy giá đi theo hướng đó.
Cách hoạt động và Công thức tính của chỉ báo Momentum là gì?
Là một người tham gia thị trường đầu tư gần 10 năm, tôi biết rằng có lẽ anh em không cần phải tự tay tính toán, nhưng việc hiểu rõ công thức tính momentum sẽ giúp bạn đọc và tin tưởng vào tín hiệu của nó hơn. Đừng lo, công thức này cực kỳ đơn giản.
Công thức gốc của Momentum
Hoặc, đôi khi được tính dưới dạng độ lệch:
Momentum= Giá đóng cửa hiện tại – Giá đóng của N kỳ trước
Trong cả hai trường hợp, ý nghĩa là như nhau, nhưng cách hiển thị trên biểu đồ sẽ hơi khác. Chúng ta sẽ tập trung vào công thức tính theo tỷ lệ phần trăm (nhân với 100), vì đây là cách hiển thị phổ biến nhất và dễ giải thích nhất.
Giải thích từng thành phần
- P (Giá đóng cửa hiện tại): Là giá đóng cửa của cây nến bạn đang xem (nến cuối cùng).
- Pn (Giá đóng cửa N kỳ trước): Là giá đóng cửa của cây nến cách đây N kỳ (thường là 10 hoặc 14 kỳ). Con số N này chính là thông số cài đặt mà bạn có thể tùy chỉnh.
- Con số 100: Là mốc tham chiếu trung tâm (còn gọi là đường Zero trong công thức độ lệch). Mốc 100 này là ranh giới phân chia giữa động lượng tăng và giảm.
2 Ví dụ ứng dụng công thức Momentum
Để hiểu rõ cách hoạt động của công thức tính momentum, hãy cùng xem qua 2 ví dụ sau đây.
Ví dụ 1: Xác định Động lượng Tăng (Momentum > 100)
Tình huống: Giả sử bạn đang phân tích cổ phiếu VIC trên biểu đồ ngày.
| Ngày (Kỳ) | Giá đóng cửa |
| Ngày 1 | 45,000 VNĐ |
| … | … |
| Ngày 10 (P10) | 48,000 VNĐ |
| Ngày 11 (P) | 50,400 VNĐ |
Tính toán ta có như sau:
Ý nghĩa hành động:
- Giá trị 105 (> 100) cho thấy giá đóng cửa hiện tại cao hơn 5% so với giá đóng cửa 10 ngày trước ($50,400 cao hơn 48,000).
- Kết luận: Chỉ báo đang nằm trên đường 100, xác nhận Động lượng TĂNG đang mạnh. Đây là tín hiệu cho thấy xu hướng tăng hiện tại đang được củng cố, “chiếc xe đua đang tiếp tục tăng tốc”.
Ví dụ 2: Xác định Động lượng Giảm (Momentum < 100)
Tình huống: Giả sử bạn đang phân tích cặp tiền tệ EUR/USD trên biểu đồ 4 giờ.
| Giờ (Kỳ) | Giá đóng cửa |
| Giờ 1 | 1.1050 |
| … | … |
| Giờ 10 (P10) | 1.1020 |
| Giờ 11 (P) | 1.0969 |
Tính toán ta có như sau:
Ý nghĩa hành động:
- Giá trị 99.537 (< 100) cho thấy giá đóng cửa hiện tại thấp hơn giá đóng cửa 10 kỳ trước.
- Kết luận: Chỉ báo đã cắt xuống dưới đường 100 (hoặc đang duy trì dưới 100), xác nhận Động lượng GIẢM đang chiếm ưu thế. Mặc dù giá trị này chỉ giảm nhẹ, nhưng nó cảnh báo rằng xu hướng tăng trước đó (nếu có) đã bị đảo ngược, hoặc xu hướng giảm đang bắt đầu thiết lập, “chiếc xe đang giảm tốc hoặc bắt đầu đổ dốc”.
Hai ví dụ này cho thấy rõ ràng mọi thứ xoay quanh đường 100. Vượt trên 100 là tăng tốc; dưới 100 là giảm tốc!
Ý nghĩa cốt lõi của đường tham chiếu 100
Đường tham chiếu 100 là chìa khóa để giải mã chỉ báo momentum.
- Momentum > 100: Động lượng TĂNG (Bullish Momentum). Điều này xảy ra khi giá đóng cửa hiện tại (P) cao hơn giá đóng cửa N kỳ trước (Pn). Điều này cho thấy lực mua đang đẩy giá lên với tốc độ nhanh hơn trước. Chiếc xe đang tăng tốc.
- Momentum < 100: Động lượng GIẢM (Bearish Momentum). Điều này xảy ra khi giá đóng cửa hiện tại (P) thấp hơn giá đóng cửa N kỳ trước (Pn). Điều này cho thấy lực bán đang chiếm ưu thế, hoặc lực mua đang yếu dần. Chiếc xe đang giảm tốc.
- Momentum = 100: KHÔNG có động lượng (Zero Momentum). Giá đóng cửa hiện tại bằng với giá đóng cửa N kỳ trước. Giá đang đi ngang trong biên độ nhỏ. Chiếc xe đang chạy đều.
2 Cách sử dụng chỉ báo Momentum hiệu quả và phổ biến nhất
Sau khi đã nắm vững lý thuyết, giờ là lúc chúng ta đi vào phần quan trọng nhất: cách sử dụng momentum để kiếm lợi nhuận.
Có hai phương pháp nền tảng mà bất kỳ trader nào sử dụng Momentum cũng phải nắm vững.
Chiến lược 1: Giao dịch với tín hiệu giao cắt đường 100
Đây là phương pháp cơ bản và dễ áp dụng nhất. Tín hiệu giao cắt đường 100 được xem là tín hiệu sớm nhất cho thấy sự thay đổi về động lượng giá.
- Tín hiệu Mua: Khi đường Momentum cắt từ dưới lên trên đường 100. Tín hiệu này cho thấy động lực tăng giá đã bắt đầu được thiết lập, giá hiện tại đã cao hơn giá trong quá khứ.
- Tín hiệu Bán: Khi đường Momentum cắt từ trên xuống dưới đường 100. Tín hiệu này cho thấy động lực giảm giá đã chiếm ưu thế, giá hiện tại đang thấp hơn giá trong quá khứ.
Tín hiệu giao cắt đường 100 rất nhạy, có thể giúp bạn vào lệnh sớm, nhưng cũng dễ bị nhiễu (tạo ra False Signals), đặc biệt trong thị trường sideway (đi ngang) hoặc có nhiều biến động giá nhỏ.
Không sử dụng tín hiệu này một cách độc lập, anh em cần kết hợp nó với việc xác định xu hướng chính (dùng MA, Trendline…) và chỉ giao dịch theo hướng của xu hướng lớn. Ví dụ: Chỉ mua khi Momentum cắt lên 100 nếu xu hướng chính là tăng.
Chiến lược 2: “Tuyệt chiêu” tìm kiếm tín hiệu Phân kỳ – Hội tụ
Nếu tín hiệu giao cắt đường 100 cung cấp cảnh báo sớm về sự thay đổi động lượng, thì tín hiệu Phân kỳ (Divergence) và Hội tụ (Convergence) là các tín hiệu có độ tin cậy cao, chuyên dùng để xác định khả năng đảo chiều xu hướng (Trend Reversal) của thị trường.
Tín hiệu này được hình thành dựa trên sự mâu thuẫn giữa diễn biến của Hành động giá (Price Action) và đường Momentum.
1. Phân kỳ Giảm giá (Bearish Divergence)
Đây là tín hiệu cảnh báo lực mua đang suy yếu, chuẩn bị cho một đợt đảo chiều giảm giá.
| Yếu tố | Điều kiện Kỹ thuật | Phân tích và Hành động |
| Hành động giá | Giá tạo Đỉnh sau cao hơn Đỉnh trước (Higher High – HH), cho thấy xu hướng tăng vẫn duy trì. | Lực đẩy giá bên ngoài vẫn cố gắng tăng. |
| Chỉ báo Momentum | Momentum tạo Đỉnh sau thấp hơn Đỉnh trước (Lower High – LH), cho thấy tốc độ tăng giá đã giảm đi đáng kể. | Mâu thuẫn: Sức mạnh nội tại của đà tăng (động lượng) đã suy yếu rõ rệt. |
| Hành động Giao dịch | Tín hiệu cảnh báo đảo chiều GIẢM. Cần giảm thiểu hoặc đóng vị thế mua (Long) hiện có. Chuẩn bị kế hoạch cho vị thế bán (Short) nếu có thêm xác nhận. |
2. Hội tụ Tăng giá (Bullish Convergence / Phân kỳ Tăng giá)
Đây là tín hiệu cảnh báo lực bán đang cạn kiệt, chuẩn bị cho một đợt đảo chiều tăng giá.
| Yếu tố | Điều kiện Kỹ thuật | Phân tích và Hành động |
| Hành động giá | Giá tạo Đáy sau thấp hơn Đáy trước (Lower Low – LL), cho thấy xu hướng giảm vẫn duy trì. | Lực bán bên ngoài vẫn cố gắng đẩy giá xuống. |
| Chỉ báo Momentum | Momentum tạo Đáy sau cao hơn Đáy trước (Higher Low – HL), cho thấy tốc độ giảm giá đã chậm lại và động lực bán đã giảm. | Mâu thuẫn: Lực bán đã cạn kiệt, động lượng giảm đã bị vô hiệu hóa. |
| Hành động Giao dịch | Tín hiệu cảnh báo đảo chiều TĂNG. Cần giảm thiểu hoặc đóng vị thế bán (Short) hiện có. Chuẩn bị kế hoạch cho vị thế mua (Long) nếu có thêm xác nhận. |
Sự xuất hiện của Phân kỳ/Hội tụ báo hiệu rằng thị trường đang mất đi “hơi thở” cần thiết để duy trì xu hướng hiện tại, đây là chỉ báo quan trọng giúp anh em hành động trước khi sự đảo chiều chính thức diễn ra trên biểu đồ giá.
Ưu điểm và Nhược điểm khi sử dụng Momentum
Để sử dụng một công cụ hiệu quả, ta phải hiểu rõ cả điểm mạnh và điểm yếu của nó. Tôi sẽ thẳng thắn chia sẻ những gì anh em cần biết về chỉ báo động lượng giá này.
Ưu điểm khi sử dụng Momentum là gì?
- Cung cấp tín hiệu sớm: Đây là điểm mạnh nhất. Nó giúp bạn nhận ra sự suy yếu hoặc cạn kiệt của xu hướng trước khi giá thực sự đảo chiều, cho bạn lợi thế về thời gian.
- Đơn giản, dễ sử dụng: Công thức và cách đọc tín hiệu giao cắt đường 100 rất trực quan, phù hợp cho cả người mới bắt đầu tìm hiểu về chỉ báo kỹ thuật cơ bản.
- Tín hiệu phân kỳ có độ tin cậy cao: Trong các chỉ báo dao động, tín hiệu phân kỳ của Momentum là một trong những tín hiệu cảnh báo đảo chiều có xác suất thành công cao.
Nhược điểm khi sử dụng Momentum là gì?
- Tạo ra nhiều tín hiệu nhiễu: Chỉ báo Momentum rất nhạy cảm với các biến động giá nhỏ, do đó dễ dàng cho tín hiệu sai (false signal) và gây ra nhiều nhiễu, đặc biệt trong thị trường đi ngang (sideways).
- Có thể cho tín hiệu quá sớm: Đôi khi, Momentum yếu đi nhưng giá vẫn tiếp tục chạy theo xu hướng cũ một đoạn nữa (“quán tính”). Nếu bạn vội vàng hành động, bạn có thể bị lỡ mất phần lợi nhuận cuối cùng của xu hướng.
- Cần kết hợp với các công cụ khác: Tuyệt đối không nên sử dụng Momentum một cách độc lập. Cần có sự xác nhận từ phân tích xu hướng (MA, Trendline), các mẫu nến, hoặc các vùng hỗ trợ/kháng cự quan trọng để tăng xác suất thành công.
Kết luận
Tóm lại, Momentum là gì? – Đây là một “đồng hồ đo tốc độ”, không phải “la bàn chỉ hướng”, nó không thể đoán định chắc chắn giá sẽ đi về đâu, nhưng nó cho bạn biết với tốc độ hiện tại, xu hướng có khả năng tiếp tục hay không.
Sức mạnh lớn nhất của chỉ báo momentum nằm ở khả năng phát hiện tín hiệu phân kỳ và hội tụ. Khi bạn thấy sự mâu thuẫn giữa hành động giá và động lượng, đó là lúc bạn cần gióng lên hồi chuông cảnh báo và chuẩn bị cho một sự thay đổi lớn. Đừng quên đọc thêm những bài viết bổ ích từ Top Sàn Uy Tín để nâng cao kiến thức và thông tin khi giao dịch nhé!
